Toekomstverbond: de financiële stand van zaken

Donderdag 26 februari vond de zeventiende voortgangsrapportage van het Toekomstverbond plaats. Het Toekomstverbond is de overeenkomst voor de aanleg van de Oosterweelverbinding onder de Schelde. Hierbij spraken de overheid en burgerbewegingen in 2017 af dat er overkappingen op de Antwerpse Ring voorzien zullen worden en dat ze tegelijk het openbaar vervoer en de toegankelijkheid voor fietsers willen versterken. Ten slotte starten ook de werken voor het Haventracé, de tweede ring rond de stad. De jaarlijkse voortgangsrapportages omschrijven de stand van zaken van het project en worden besproken in het Vlaams Parlement. Deze zeventiende rapportage focuste op het financiële aspect van de werken.

Oosterweel: de schop in de grond

De werf van Oosterweel is één van de grootste werven in Europa en wordt ook “de werf van de toekomst” genoemd. Eindelijk zijn de werken hiervoor gestart. Op Linkeroever zijn ze zelfs op kruissnelheid. Op Rechteroever starten de werken dit jaar en zullen ze op snelheid komen vanaf 2024. Meer informatie over de concrete werken kan je in mijn vorige artikel terugvinden.

De verschillende werven zullen uiteraard hinder met zich mee brengen. Maar Lantis garandeert voor fietsers en voetgangers de doorgang of doorwaadbaarheid van de werf. Dit is zeer belangrijk om de modal shift te faciliteren. Op 25 februari kon je in de Gazet van Antwerpen lezen welke mooie inspanning Lantis levert bij de Oosterweelwerf aan de Scheldelaan. Hier worden omleidingen en fietspaden aangelegd om zowel fietsers als automobilisten permanent langs de bouwwerf te krijgen. Lantis belooft hierbij eenzelfde engagement wanneer andere belangrijke (fiets-) verbindingen in de werfzone komen te liggen. Bijvoorbeeld aan de Vaartkaai en de fietsersbrug over het Albertkanaal.

Permanent informatiepunt

Een tweede punt is de aanpak van communicatie. Elke Antwerpenaar is ondertussen op de hoogte dat er een grote werf voor de deur staat. Maar het draagvlak voor deze werken staat of valt met heldere communicatie. Ook in niet digitale vorm! De Oosterweelwerken situeren zich immers in wijken waar digitale armoede bestaat.

Ik wil het belang van een fysiek informatiepunt in de wijken blijven benadrukken. Een permanent informatiepunt met open deuren op een bereikbare locatie, natuurlijk eens corona dit toelaat. Een informatiepunt waarvan de medewerkers ook op verplaatsing gaan in de ontmoetingscentra, districtshuizen, tot op de markten toe. Een informatiepunt waar buurtbewoners hun vragen tot in de kleinste details kunnen stellen. Want ja, het zal een opdracht zijn. Het siert Lantis dat ze bevestigen deze oproep ter harte te willen nemen.

Dit wordt ook bevestigd door een andere oproep uit de wijk. Deze kwam van ’t Schijnverbond, een verzameling van burgerbewegingen in de brede omgeving van Deurne, Merksem, Borgerhout, den Dam en Luchtbal. Zij dringen bij Lantis aan om ook tijdens de werf en de werken de leefbaarheid van de wijken sterk in het oog te houden. Door ook met deze burgerbeweging de dialoog aan te gaan, naast de “klassieke” burgerbewegingen die inmiddels partners zijn geworden in het Toekomstverbond, toont Lantis de goede wil en het engagement om Antwerpen zowel mobieler als leefbaarder te maken.

Genoeg budget voor de leefbaarheidsprojecten?

Dat brengt me aan de leefbaarheidsprojecten. In het Toekomstverbond wordt de uitvoering van 18 leefbaarheidsprojecten meegenomen. Dit gaat van overkappingen tot het renoveren van treinstations. De 18 projecten worden verzameld in de aanleg van zeven Ringparken, naast de bouw van een brug over de Schelde. Hiervoor wordt 1,250 miljard euro voorzien.

Een leefbaarheidsproject waar ik wel sterke vraagtekens bij blijf zetten, is de ambitie om de fietsersbrug over de Schelde te bouwen. Dit project is inmiddels sterk uit de voegen gegroeid. Het dreigt zelfs een groot aandeel van de overige projecten te hypothekeren. De kostprijs is al meer dan verviervoudigd! Tegelijk is de nautische impact zo groot dat er vraagtekens bij geplaatst moeten worden, en zullen fietsers en voetgangers er niet permanent gebruik van kunnen maken. Ik vraag me af of we dit project niet eerder on hold moeten zetten tot er meer duidelijkheid is. Zo niet dreigen we een deel van de Ringparken en overkappingen niet te realiseren voor een onfunctionele brug.

Want of het budget voldoende zal zijn, is een grote bezorgdheid. Van de enveloppe voor de leefbaarheidsprojecten van 1,250 miljard euro, is al 915 miljoen euro naar Lantis gegaan. Langs de ene kant om het Ringpark West op Linkeroever aan te leggen, dat naadloos aansluit bij de werken op de E17. Langs de andere kant om de ondergrondse infrastructuur van de vier noordelijke Ringparken op Rechteroever aan te leggen. Om de bovengrond van deze vier Ringparken aan te leggen, voorziet Lantis 105 miljoen euro aan de vier ontwerpgroepen. De ontwerpers menen echter dat ze 285 miljoen euro nodig zullen hebben om de ambities te realiseren.

De meerkost van deze werken zou dus 180 miljoen euro zijn. Indien dit inderdaad het geval is, blijft er een bedrag van 155 miljoen euro over. En dan zijn we nog niet begonnen aan Ringpark Zuid, Ringpark Ten Vesten en de Scheldeoeververbinding, samen geschat op 474 miljoen euro.

Naar een betere financiële omkadering van het Toekomstverbond

Dit doet dus vraagtekens rijzen of alle projecten wel gerealiseerd kunnen worden. Minister Peeters herhaalt dat alle projecten binnen het toegekend budget realiseerbaar zijn. Zij garandeert gelukkig dat alle projecten uitgevoerd zullen worden zoals afgesproken. Maar hoe dit moet gebeuren, is nog niet duidelijk. Hiervoor wordt een nieuwe werkbank financiering opgestart. In deze werkbank wordt het totale budgettair kader van het Toekomstverbond geanalyseerd en verbeterd. Dit lijkt me een zeer welkome beslissing. Naar deze analyses en resultaten kijk ik  sterk uit om de voortgang van het project beter te kunnen inschatten.

Dat brengt me tenslotte bij de belangrijkste aanbeveling van het Rekenhof. Zij bevelen aan om een duidelijk taakstellend budget te voorzien voor elke afzonderlijke pijler van het Toekomstverbond, dat zijn dus de Oosterweelverbinding, leefbaarheidsprojecten, modal shift en het Haventracé. Dit kan de financiering en overzichtelijkheid van het hele project enkel ten goede komen. Deze aanbeveling wordt zo ook meegenomen in de werkbank financiering.

Meer hierover bij de volgende rapportage!